solunum
canlıların ortak özellikleri - solunum
Solunum sistemi, kandaki karbondioksit (CO2) gazının oksijen gazı (O2) ile yer değiştirmesini sağlayan sistem
Solunum sisteminde burun ve ağız yardımıyla dışarıdan alınan havanın içindeki oksijen yutak, gırtlak ve soluk borusundan geçtikten sonra akciğerlere gelir Bronş ve bronşçuklardan sonra alveollere gelir Alveollerden kana geçer Kan, hücrelere oksijeni taşır Hücreler bu oksijeni kullanarak enerji elde ederler Kan yardımıyla karbondioksit, tekrar alveollere gelir Alveollerin içindeki kılcal damarlarda bulunan karbondioksit bronşçuk, bronş, soluk borusu, gırtlak ve yutaktan geçtikten sonra bu sefer ağız ve burundan çıkar
Solunum Sistemindeki Yapı ve Organlar [değiştir]
Solunum sistemindeki yapı organlar şu organlardan oluşur
ağız
burun
yutak
gırtlak
soluk borusu
akciğer
Burun, solunum sisteminin dışarı açılan kısmıdır Burun içindeki kıllar ve nemli yüzey havanın içindeki tozların tutulmasını sağlar Ayrıca burun içindeki nemli yüzey ve burun içinin kıvrımlı oluşu soğuk havalarda, havanın ısınarak akciğerlere gitmesini sağlar Burnun en uç kısmındaki koklama sinir uçları havadaki küçük parçacıklar tarafından uyarılarak koku alma faaliyetini yapar
Yutak, yutak ağız ve burun boşluğunu soluk ve yemek borusuna birleştiren kısımdır
Soluk borusu, yutak ile akciğer arasında kalan 10-12cm uzunluğundaki borudur Soluk borusunun başlangıç bölümü gırtlaktır Gırtlakta ses telleri vardır Ayrıca küçük dil yutkunurken soluk borusunu kapatır Soluk borusunun iç yüzeyi nemli ve tüylerle kaplıdır Bunlar soluk borusuna kaçan toz vb maddeleri yakalayarak öksürük ve balgamla dışarı atar Soluk borusunun alt kısmı bronş adı verilen iki kola ayrılır Bronşlardan biri sağ, diğeri sol akciğere bağlanır Soluk borusu üst üste dizilmiş kıkırdak halkalardan oluşmuştur
Akciğerler, göğüs kafesi içinde yer alır ve akciğerler solunumun en önemli organlarından biridir Akciğerler Plevra adı verilen sağlam bir zarla çevrilir Akciğerleri darbe, basınç gibi dış etkenlerden korur Akciğerler sağ ve sol olmak üzere iki parçadır Ayrıca her bir parça lob denilen bölümlere ayrılmıştır Sağ akciğer üç, sol akciğer ise iki lobdan oluşur Bronşlar akciğerlere girdikten sonra daha ince dallara ayrılır Bu ince dallara bronşçuk denir Bronşçuklar üzüm salkımı şeklinde hava keseleri ile sonlanır Bu hava keselerine alveol denir Alveoller akciğer yüzeyinin daha geniş olmasını sağlar Bu özellik solunumu kolaylaştırır Hava ile kan arasındaki gaz alışverişi alveollerde yapılır
Soluduğumuz hava normalde %21 oksijen, %78 azot, %1 oranında diğer gazları içermektedir İnsan soluduğumuz havada bulunan %21 oranındaki oksijenin sadece %5-%6 sını kullanırız
Solunumun değerlendirilmesi [değiştir]
Solunum kendiliğinden, sessiz, ağrısız, kolaylıkla gerçekleşir Solunum sayısı erişkinde 15-20 kez/dk, çocukta 20-30 kez/dk, bebekte 30-40 kez/dk arasındadır
Solunum BAK-DİNLE-HİSSET yöntemiyle saptanır
Bu soruların yanıtları olumsuzsa ya da ağza - burna ayna veya cam tutulduğunda buharlaşma olmuyorsa solunum yok demektir Solunum durduğunda dokular oksijenlenemeyeceği için dudaklar ve tırnaklar siyanotiktir (morarmıştır)
Oksijen yokluğunda görülebilecek sorunlar şunlardır
0 -1 dakikada kardiyak hassasiyet (aritmi vb)
1 -4 beyinde hasara eğilim
4 -6 beyin hasarı başlar
6 -10 beyin hasarı artar
10 + geri dönüşsüz beyin hasarı
Suni Solunum
Bir kazazedenin yanına varıldığında ilk önce ABC kontrol edilerek sürekliliği sağlanmalıdır
A (Airway) : Soluk yolunun açıklığının saptanması ve sürekliliğinin sağlanmasıdır
B (Breathing): Solunumun varlığının saptanması ve sürekliliğinin sağlanmasıdır
C (Circulation): Dolaşımın (nabzın varlığının) saptanması ve sürekliliğinin sağlanmasıdır
A (Airway) [değiştir]
Bu basamakta solunum yolunun açıklığının saptanması ve sürdürülmesi yapılır Bilinçsiz ya da yerde yatan bir kişiye rastlandığında, öncelikle kişi omuzlarından hafifçe sarsılarak "iyi misiniz ?" sorusu sorulmalıdır Yanıt alınamıyorsa, hemen baş-çene yöntemiyle baş geriye yatırılır
B (Breathing)
Soluk yolunun açıklığı sağlandıktan sonra, bak-dinle-hisset ile 10 saniye (geçmeyecek şekilde) solunum değerlendirilir Kişinin solunumu yoksa, hemen suni solunuma başlanılmalıdır Önce, her biri bir saniye sürecek şekilde, iki kurtarıcı soluk verilir Her soluk verildiğinde göğüs kafesinin yükselişi; soluğun ardından ise, soluk veren başını kaldırır, solunumun geri çıkışını ve bu arada göğüs kafesinin inişini izler Verilecek soluk miktarı, göğüs kafesini yükseltecek kadar olmalıdır Çok fazla ve güçlü soluk vermenin yararlı olmadığı tespit edilmiştir O nedenle, bir saniye sürecek şekilde aldığınız nefesi (balon üfler gibi) verilmelidir
C (Circulation)
Nabza bakılmadan hemen göğse bası ve suni solunum şeklinde TYD uygulanır (2005 kurallarından önce nabza bakılırken sağlık personeli dışındaki kişilerin bakması artık önerilmiyor)
